September ayiniň 11-inde Amerikada yüz beren ayliganç we yigrenji waka köpleriň yüregini ezen bolsa gerek. Bu hereket her kimiň tarapindan we her bahana bilen edilen hem bolsa aklar yali bir zat däl. Emma edil shular yali mahal, partlamak bombalamak öyi üstüne yikilmak yali görgileri her gün janlari ganlari bilen duyup yören adamlariň derdine oylanmaga we düshünmäge pursat döredip hem bilyä. Amerikanlilariň öç almak üçiyn bir yä näçe yurduň depesinden bomba yagdirmagi mumkiyn. Yöne olariň sheyden yerinde hiç bir dügüniň çözülmejegi iki uwçsiz. Kiynçiligiň köki niyrede, shoni tatip, yok etjek bolmali. Meň bilshime göre, haçanda bir iyl doliligina ayak astinda depelenip gezse, hiyç mahal bular yali hereketleri düybinden yok edip bolmaz. Birini öldürseň, müňisi dörär. Diňe bir shertde arkayin yashap bolyar: hemme iylleriň yuwrtlariň deň hukuwkli deň hormatli yashap bilmegi, we hiyç kimiň bashga bir iyli yuwrdi güyç bilen öz gol astina geçirmezligi.

Howa bu derdiň dermani bir iyli yuwrdi girginçiliga salmakda däl. Döwlet terorçiligini goy bolsun edilmese, gariypligi aradan armagiň aladasi edilmese, hemme iylleriň yuwrtlariň deň hukuwkli yashamagina mumkiynçilik döredilmese, ol bir jani yanani atsaň, beylekileri nädersiň?

Bu pajiga Amerikanlilara bir näçe uli sapaklar berip biler. Diňe olariň diňlemegi we oylanmagi gerek:

Dünyä agalik edip, bashgalari äsgermän, halaniňi edip uzak yashap bolmajagi.
Palestinalilariň bashinda Ezrayili musallat edip goymaginiň tersdigi.
Öz bashiňa düshen belaň agraminiň götermeginiň agirdigi.
Bir taraplayin däl, iki taraplayin alada edilmese, bular yali hereketleri düybinden yok edip bolmajagi.
Bu heretiň bir näçe yaramaz netiyjelere alip barmagi hem çakdan dashda däl:

Her bir çidaman haykiran adamiň maňlayina "terorist" peçadiniň basilmagi.
Amerikaň dünyä edip yören agaliginiň öňkidenem has artmagi.
Bu hereketiň kölgesinde, ayak astinda depelenip yören iylleriň yuwrtlariň hakgayt owradilmagi.
Owgan iyliniň yene bir gezek girgina salinip yuwrduna talaň düshmegi.
Bardigeldi urush turayan yerinde, onuň konotroll astindan çikmagi.
Bu yüz beren pajiga bir näçe gowi netiyjeler hem berip bilyä:

Mollalariň Owgan halkiniň depesinden tozadulmagi.
Ilki bashdan bu yerde bir näçe sorag döreyä:

Bir yuwrduň depesinen bomba yagdirip partladip, ol yuwrduň hökumetini agdarip bormi?
Meň düshünüshime göre bu zat mumkiyn däl. Ol bashliklar, iyl girilsin men galayin diyip otiyrlar. Olari iyliň depesinden partlama yagdirip aradan ayrip bolmaya.

Yerden çozup barip Owganistani basip almaga Amerikada güyç barmi?
Owgan halki öň bir gezek shu zamaniň adamlarina öz gujur gayratini görkezen bolaysa gerek. Shoni görüp bilmedik adamlar, bir yalňishiň ikiläp gaytalanmagina alip bararlar. Elbet bular yali görgiler adami kän bir oylandirip hem duranok.

Amerikalilariň akila gelip, beyle bir agir görgiň çekmeginiň kiyndigini aňip, insana bolan garayishini bir az üytgetmegi hem hakiykatdan dashda däl.
Bu yokarda sanalan mumkiynçilikleriň hiyç haysi garaz öz özünden bulubermeyä. Bulariň her haysina bir näçe shertler gereklik edyä. Kä bir shertleriň döredilmegi gati kiyn. Kä bir shertler shey bir aňsat. Olariň iň aňsadi, her iyliň yuwrduni özine tabshirip, deň hukuwkli deň hormatli yashamak. Bu zat giysga wagtiň içinde agir bolup görünmegi mumkiyn, yöne uzaginda shundan aňirda möhüm ädip boljak ädim yok. Yogsam bu urushda kimiň yeňish gazanjagi belli däl.

Çindan hem dürli halklariň bile yashamagi göz öňüne tutulyan bolsa, onda ol erkinlikde, her kimiň öz islegi bilen amala ashirip boljak iysh.

Soňunda bu howupli gün, amerikanlilara jan saglik, uzak yash, sabir we adamkärçilik
düshünsheleriniň artmagini Taňridan dileg edyärin.

ANNAGULI

Bu soraga her kim bir hili jogap tapip biler. Belki olariň barisi dogri dir. Meň düshünishime görä bu sebäpleriň köki bir yerde: her kim özini beylekiden ökderäkdir, akillirakdir öydyä. Öňde biyrine gel arkalaship iyshläli diyip hat yazamda, bile iyshlemek üçiyn derejäň deň bolmali diyip jogap gaytaripdi! Men oň mert adamdigina täze düshünüp galdim. Ol göni aydip bilipdi. Meň pikirime görä, egerde biz bular yali nejiys inamlari tashlap bilmesek, hiç haçan ne birleship bileris nede iyle kömegimiz yetip biler. Men öň bir çikishimda, "shu gün iyl üçiyn bir näçe janindan malindan geçip biljek adam gerek" diyipdim. Bu gün pikirimi bir az üytgetmeli boldum: "shu gün iyl üçiyn bir näçe özüni beylekiler bilen deň derejede görüp bilen adam gerek". Belki her kim iyle bash bolmak niyeti bilen özüni beylekiden ileri sayyandir. Bu düshünükli. Iyle basham gerek. Emma iyliň bu gün diňe bashi agiranok. Ondan beterräk onuň iynçe keseli tutup duwr. Geliň diyäniňiz dogri bolsa, dogridanam derejäňiz beylekilerden ulirak bolsa, ilki bashdan shu derde em tapjak boluň.

Galiberse, meydana çikip bu göreshe gatnashjak bolyan adamlar öz öňlerinde bir sherti goyup görsunler: "iyl bähbidini öz bähbiydiňden, keypiňden öňde goymak". Her kim shu sherte inanip oňa amal edip bilmese, iyl üçiyn janindan hem geçip bilmez. Geliň özümizi aldamaliň. Herimiz oturup oylanip göreliyň. Öz bähbiydimizi, öz keypimizi tereziyň bir tarapinda, iyliň bähbidini ol bir tarapinda goyup göreliň. Haysi agir gelyä? Eger Taňriyň öňünde durup özümize dogri jogap berip bilsek, iyli aldap bilmeris.

Bu yagday iyli aldamak niyeti bilen döremedik bolayan yerinde-de axir bir shoňa alip barya.

Geliň, diyäniňiz dogri bolsa, bir fond açip, erkinlik gazanmak ugrunda göreship yören adamlar dir guramalara, kimligine we ideasine garamazdan, goldow bereliň. Her haysimiz her ayda däl her yilda, bir süyshe aragiň däl bir süyshe arpaň suwiniň puluni shol hasaba dökeliň. Yagdayi gowi bolan adamlar köpräk kömek etsinler. Meň özüm her ayda 100 dollar yardam berip biljek. Diňe sheydilen yerinde agzi birlikde dörär, biyri biyriňe hormat goymakda. Goyuň iyshlejek adamlara yol bereliň. Diňe bir gurama diňe bir yol diyip oturmak axir bir gün diktatirçiliga alip barar.

Geliň shu gün, gelejekde dörejek diktatiri, enesiniň göresinde bogaliň. Ertiyr giyç bor. Türkmeinstaniň dashinda yashayan türkmenler diyseň köp. Olariň bir topari Europada we Amerikanda yashayarlar. Bolmanda shu iki böleginiň iktisadi goldow bermäge gurbi çatjak.

Bu zatlardan ötüri özümize bir ser edip göreliyň. Iki däp türkmeniň däpleriniň arasinda baydak bolup duwr: 1- miyhmani 'çay' bilen garshi alip hormatlamak. 2- biyrek biyrege 'arma' diymek. Biz bu gün shu iki däbi yöredip bilyärismi? Eger jogap howa bolsa onda bari zat düzeler. Yokda bolsa onda geliň bilelikde bu derde derman tapjak bolaliyň.

ANNAGULI

Yaňi yakiynlikda iki müň yillik dabaralandi. Men bu yerde ol ugurda bolan sansiz çikdajilardan gürrüň bermekçi däl. Oni oňaryan adalara tabshiryarin. Bärde bashga bir zad bar: meň iylimiň üstünden näçe müň yil geçdikeä Nädip geçenkeä yäde nädip geçirenkelerä Kim bu agir yüki biziň yarawsiz egnimiziň üstünden geçirdikeä Kä soraglara jogap yok! Emma bärki yillariň nädip geçenligi we kimiň geçirenligi belli. Ol natanish däl. Dashardanam gelenok. Ol edil öz içimizden çikdi! Baga düshen gurçuk yali bolup edil içimizden sawurdi. Häzir kökümiziň guwrap baryanligi her bir göze iyläyenem yok. Haçan yapraklarimiz dükülüp, partda jomrulamizda shonda düshünmek islänlere giyç we kiyn bor.

Iyller öz ösüshüni toy eden bolsa, onda bize toy etmäge esasam yok! Dogridanam biziň üstümizden näçe müň yil geçenkeä Türkmen hiyç haçan ol yildan ol yila yetenligini uli toy bayram edip millete göz eden däl bolsa gerek! Yöne bu günki shagalaň her zatdan öň giyň çölde azashan adamiň öz dashina aylanshina ogshaya!

Elbet agiymizam beyleki milletlere yokup baranok. Öňde biyri maňa seň ulanyan hapa sözleriň meň yüregime urya diypdi! Shon yali biziňde agiymiz bulariň yüreklerine urya!

Türkmen shahiyrlari we janköyerleri içerde giynag astina salinya, yöne olariň üstüne dashar yuwrtlarda-da onçalki yagti gün düshüp duranok! Türkmen boldigi bes! yöne meni mundan beter alada goyyan zad: batip baryan gämä elimiz bosh, dilimiz lal, duysakda duygusuz, ser edip durayan yali! Kälerimiz dashinda galayjak yali, emma bu gämi bariymizi özi bilen bilelikde alip gider. Kä gämiler teriyň suwa batanda, yetmedikleriň galkip çikaymasi bolyar, emma batga batan gämiden weliyn....

Türkmen öňemä bir yashandir weliyn, beyle bir ejiyligiň deňindenem geçen däl bolsa gerek! Her biyri öz hani türkmen bu gün erkini bir näçe nadaniň eline tabshirip, gaygisiz yatayan yali! Yöne meni geň goyyan zad bashga bir zad: biz bir öliyni öwüp yören millet, bu gün nähiylli bir oynatgini Taňriymiz edinip otiyrisä yäde indi türkmen Taňrisini niyrde yitirip elden berenini bilmän shol yaynap yörshimikeä

Biyri maňa: hiyç mahal diyri adami öwme diyip öwüt beripdi! Belki ol bu aydan sözüniň arkasinda näme yatanligini bilyän däldir! Bu söz biziň tariyxi giligimiz. Indi bu millet neneň beyle bir aldaga düshüp özüni yitirip diňe bir basha çokundi oturuberdi!

Iň yamani, dashardan barip öň yarawzis hayallap oturan iyle edil Ezrayilini kanuwni taydan ömürlik bashinda sakji edip goydilar, gaytdilar. Sonini sayman bu iyshe bash goshan adamlar erteki gün göni durup türkmeniň yüzüne ser edip bilermikelerä Belki olar yüz yildan soň bari zad unudilar öydyändirler. Belkide sheyle bor, yöne bäsh gün sürjek bolup bir uli iyli beyle bir biylinden jomurmak dogri bolup bilmez.

Asli türkmen ne Niyazofa nede ondan beterrägine bash egmez. Yöne, türkmende hiyç haçan bash bolmandir, her türkmen öz bashii diyip, gabarmaga esas yok. Bu gün hokman bashiň bolaymali. Bash bolmasa gshwre läsh! Bashi bolup göwresi läsh bolup oturan iyliň akilli bilimli bashi bolmasa näme boljaginiň bellisi yok. Gözi gizil Ezrayil äwmän bir birden yignap duwrka, oňa muňa jaň edip uli iyliň tarapindan sorayan yali bloup jogap isleyänem bar: bar yazik sende boldi, sen ülümine sebäp boldiň! özüň sakla yaradan!

Taňkiyt ösüshiň payasi, yöne ol öz yerinde bolsa yagshi. Diyri adam yalňishsiz bolmaz. Diňe öli adam yalňishman yatip biler. yalňish etseň taňkiydam ediler. Yöne diyän sözüňi bilip diyseň yagshi! Garaz tapaniňdan yaňrap otursaň oturubermeli, zad diyän adam yok. Her zad öz çeni bilen.

Howa, bu yol iynçe, bu yol uzak, aylançak. Her kim bu yoldan gitjek bolsa, janini ayasinda göterip gezmeli. Ertesi gün ökümjek iyshiňi shu gün etme.

Näçe bendiyň biziň zindanlarimizda çüyräp yatanligi belli däl, emma bir zad belli: biziň garaňki guylarimiza ziňilanlariň yaninda ertekileriň gahrimanlariniň yaninda bolushi yali gushuň yelegi yok, çirkizäyer yali. Dogrisi, sesleri hem kän bir dashar çikip duranok. Sheyle bir yagdayda bir yere üyshüp, atyan okuňi bir tarapa gönükdirmegiň wagti gelip yetishmedimikeä

Meni geň goyyan zad ol tilkiyň bir uli iyli beyle bir aldaga salip bilenligi däl. Meni geň goyyan zad bu iyliň nähiylli beyle bir aldaga düshüp uli uwka batanligi. Egerde özüň ayag üstüne galip öz hakiňi islemeseň, dashardan gelip seň hakiňi alip berjek adam tapilmaz, oňarmazam.

Eysem dogridanam biz bu iki müň yillik dabarasina shayat bolandigimiz üçiyn bagitlimiä Belki türkmenler iki müň yilligida garinjalar yali biyrek biyregiň gulaklarina pishirdayandirlar!

ANNAGULY

Shuni az görmäliyň birek birekden
mahal mahal adam boljak boldim men
Bapba

Bir arzuwum bari türkmen birikmek
her kim barip öz ikbalin yolsadi
wah meniň dänedey pitiran ilim
gaytadan dolanip yurda gelsedi

1. Bir sorag döräpdir: öňe düshyän adam kimň Siz. Öňe düshyän adam siz. Menide oyaran siz, yerli yerden çikish edip bir zada etmeli how diyip gigiriberdiňiz. Ine ediň etmeli bolsa. Bir zat däl, on zat ediň.

2. Men diňe bir eden iyshim bar: Shu tarihi pursatiň gelenligini aňdim. Shundan bashga meň eden iyshim yok. Dürli guramalariň bashini tutanda siz, shol guramalar we siyasi hereketler sebäpli horluk çeken we yurtdan kawulanda siz, we iň soňunda çidaman indä birleshmeli diyip çikish edip gigiranda siz. Indi shu oturshuguň netijesi her näme bolsa özüňizden görüň. Hiç kime minneti yokdir. Elbet, olariň ikisiniňde bashini birikdirip bilmersiň diyenem az däl. Men azindan ikisiniň-ä bashini çatip bilerin diyip öňe düshdüm. Egerde iki bashdan artikmaç bolsa onda men göz öňüne tutan maksadimda üstünlik gazananligim iki uwçsiz.

3. Her yurdiň, her iliň, we her kimiň özine has geçmishi bardir. Her kimi yalňishi bilen yepbekläp bor eger maksat shol bolsa. Her kimiň garshisina diymägede söz tapip bor eger hadap shol bolsa. Geliň düshünship oňushjak bolayliň. Elbet aydilmali zat we açiklanmali zat bar bolsa ol edil shu mahal ediläymeli. Hiç kim soň men diyjegimi diyip bilmedim diymesin. Yöne diyilen zat düshünshmek üçin diyilse yagshi. Shuni unutmaň: öz geçmishine taňkiyt gözi bilen ser edip bilmedik adam, öz gelejegini düzeldip bilmez. Men siziň düshünshmäge gelendigiňize inanyarin. Sebäbi yogsam bu yere gelmäge esas yok. Hemmesine aydildi bu oturshuk görme görish üçin däl. Bu oturshuk düshünshmek we iyshe bashlamak üçin guruldi.

4. Bu urush iki adamiň urushi däl adamlar. Bu göresh iki adamiň göreshi däl. Shol sebäpli biziň birleshmek borjimiz bar. Indi her kim bu borji yerine yetirer yetirmez oni özi bilyä. Hiç kimi hiç bir zada mejbur edip bolmaya, mejbur etmek dogrida däl. Yöne men hemmämiziň ilimiziň öňünde borçli bolup erteki gün jogap bermelidigini hemmeleriň yadina salasim gelyä.

5. Emma güyç soňunda yeňäyän ekeni. Orsça Prsça geplemek biziň din imanimiz boldi. Özümizi bir eyyäm unutdik. Özüni unudan adam kesekini tanamali bor, bashga çäre yok. Indi bu gün özümizi tanamagiň ugruna düshmäge bir may boldi. Geliň shu pursati elden bermäliň adamlar. Bol diyenimizden dabay diyenimizi gowrak gördik. Soňralar oňada hiç kim düshünmedi. Parslar bari zadimizi elimizden alip, bize diňe gedaylikdan bashga beren zadi yok. Emma Orslar bari zadimizi alanda bolsa yöne iki sani gowi zat bize berdi: 1- Arak. 2- Kart. Öňler palani nirä gitdi diyende, künji ekmäge gitdi diyip jogap berilende yüregiň düňkülläp giderdi. Shükür indi palani niyrä gitdi diyip soranda, kart oynamaga gitdi diyip jogap berilyä. Öňler iň gowi görilyän miyhmana çay hödürlenyän bolsa, indi çay yetnelik edyä, arak hödürlenyä. Sheydip hem biz diyndik, hem olar.

6. Kän gepledik, häzirde yol berseler yadajak zadimiz yok. Indi bes edeliň. Indi amal wagti boldi. Bari öyke kiyneleri tashlap täzeden bashlamak gerek. Diňe shol mahal bu iysh netije berip biler. Bir netijä yetilmän hiç kim shu yerden gitmesin.

7. Çagirilanlariň arasinda gelmedik köp. Elbet gelseler begenerdik, yöne gelmedi diyip kinanmak hakimiz yok. Gelmedikleň bir bölegi doli sorag we yene bir bölegi doli jogap. Bu jogaplar shol soraglariň jogaplari. Näme dir bu soraglar we jogaplar dushushmakdan gorkyarlar, oni men bilemok. Emma bu dügüniň çözülmesi kiyn, bilyärin. Sorag kän, bilyärin. Yöne sorag kän diyip yatan adamlara men düshünemok. Soragi bar adam sorag etmeli. Diňe sorag bar diyip yataniňdan jogap yok.

8. Bir hayishim: hiç zada yüzleyje ser edip üstünden böküp geçmän. Çekishmän bekishmez. Galibersede, eger özümiz öz kellämize urmasak, kishiler biziň kellämize urarlar. Urubam gelyärler.

9. Geliň sipayçiliga yol bermäliň. Her kim oňarjak iyshini oňarmajak iyshini ayitsin. Hiç kimden oňarmajak iyshini talap edilmesin. Ine men oňarjak iyshlerim shulardan ibarat: 1- Goshgi. 2- Birleshik ugurda hereketler. 3- Demokratiyalashdirmak ugurda hereketler. 4- Pul kömegi. 5- Orta yolda dänmesizlik. 6- Kamputer iyshleri. Indi geliň sizde oňarjak iyshleriňizi aydiň. Oňarmajak iyshleriňiz bilen iyshim yok, emma oňarjak iyshleriňizi ertesi gün aç-açan islärin. Her kim wada beren iyshine emel etmeli bor. Egerde biri men hiç zat elimden geljek däl diyse oňa hiç kimiň zat diymek haki yok, yöne söz beren adam sözüne emel etmeli bor.

10. Her haysiymiz azindan 40-50 yil pikir edip gezipdiris. 40 yil diymek, bir yol saylap almaga yeterlik. Shol sebäplidir belkide 40 yashi kämilligiň bashlangiji bilyärler.

11. Arkadaglam yurt tozdi. Yurt hemmäňize elini serip dur, yurt hemmäňize gujagini açip dur. Yurt üçin il üçin birleshmek gerek, yogsam adam yekelikde-de oňar. Yurt bir adamiňki däl, yöne käler janindan malindan ayaman azatlik ugrunda göreshmeli bolyarlar. Belki olari beylekilerden saylayan zat yürekleriniň düybinde gopyan tolkundir. Emma bir bilmeli zat bar: men azatlik ugurunda göreshdim diyip özüni beylekilerden ileri tutmaga hiç kimin haki yok. Eger eden bolsaň öz bilimiň oňa sebäp bolandir. Hiç kim seni mejbur edenok.

12. Biziň öňemä bir bashimizdan geçen zat azlik we yeňillik edenok. Parslariň we orslariň salan tagmasi egnimizden gider yali däl. Emma bu gözi gizil Tilkiň edip yören ishleri köne tagmaň üstüne posli dirmik çekmekden ayri bir zat däl.

Aydimçilar aydiň aya aydimim
yalňishmasin giyje uka batmasin
awçilarmiz yildizlari awlanda
garaňkida yashriyn gelip atmasin

Yurt, yaňi bir täzeden dünyä inipdi welin, yashliga yetmän garradi. Öň biylinden jomrulan il bu bolyan zatlara kän bir dikkat bilen ser edibem oturmadi.

Her mahal bolmasa yashligi iliň
garrilik hem öz ornunda bolanok
gabat yerde gül geryänler marala
yalňishanok garri güli yolanok

13. Bizde guramada köp, yolda köp, shol yollardan baryanda azlik edenok. Emma her haysiymiz bir yolda we nirä baryanimizam bilemizok. Mundan galibersede bizde araba yok. Egerde özümiz araba yasamasak, kishiň arabasina münip gitmeli boris. Bashga çäre yokdir. Geliň gepden amala geçjek bolayliň. Bir gisga ädilen ädim, müň uzin ädilmedik ädimden gowirak.

Är dogdi är gezsin är gitsin ilim
iň soňki dilegim iň soňki derdim
diňirgenme menden ayp edip yörme
özim üçin bolsa shu gün giderdim

14. Yöne goyuň bir zadi aydayin: men bu oturshuguň netije berjegine inanyarin. Africa-ň garalari ak-rasistlar bilen, Palestinalar Ezrayillar bilen bir saçagiň dashina üyshüp oturup bilyän bolsalar, onda bize gülkünç shu ishi basharmasak. Birinjidenä, aňriymizi gözläp otursaň hemmämiz bir. Ikinjidenem biz birek birekden ganli däl. Eger ganli adamlar bile oturup bilyän bolsalar onda iki dogan bile oturup bilmezmike. Men siziň ak yürek bilen düshünshmäge gelendigiňize inanyarin. Nä derejede men yalňishyandirin yä yalňishyandäldirin oni gelejek görkezer.

Öläy arasinda ik-at depishse
yöne welin biytaraplik etmegin
eshek münip giden gayrat iyzindan
çuw yalaňaç piyadaja yetmegin

Sag boluň!
ANNAGULY

Bir ömir bir milletiň boynindan zinjir asilsa, ol millet zinjira öwrenshen borli! Ondan soň ol millet zinjiri girmagiň aladasini etmän, oni saplap owadanlap, boynina gelshik bermäge sinanshyar! Onsoň, öwrenshen el ayak bagi yolmaya! Haçanda bir-birine göz edip, iyza galan, eshek aňirdi oynalanda, bu dügüniň çözmesi kiynligini täze shonda bilip galyaň!

Gurçuk gelip bir bagiň içini iyip bashlasa, ol gurçuk bagi deship dashar çikmasa yäde dert özinden güyçli bolup bagiň yapraklari solmasa, yä bag edil biylinden jomrilmasa, dashindan gürüp hiyç zadi aňip bolmaz! Hökman kä bagiň yaninda duran yeriňizden oniň shatirdisini eshidensiňiz! Kä mahallar, iyip gutarmak gurçuga gati uzaga çekyär. Kä baglariň, çidaman omrilshini göryäris!

Bir diktaturi olda bolsa Saparmurat Niyazovi yalbarip toba getirjek yä tagtdan düshürjek bolyanlar yalňishyarlar. Olar hem özlerini aldayarlar hemde ili. Bir diktaturi diňe güyç bilen tagtdan düshürüp bor. Bu ish üstünlikli bolar yali uli iyliň birleshmegi gerek. Parahatçilikda çeyneship yören itlerde gurt görenlerinde birleshyärler. Emma bize näm boldi, men bilemok. Biler yali bolsa Magtimguli bilerdi. Olam bilmän geçdi.

Ösüsh, öňe gidish, we aslinda her bir hilli üytgeshiklik, diňe köp pikirlilik bilen we gorkman öz pikiriňi aytmak bilen emele gelip biler. Yöne bir sherti bar, olam bir saçagiň dashina üyshüp otutrup bilmek. Eger türkmen üyshüp bir çanakdan iyyän bolsa, onda ol manisiz däldir. Emma goyuň bir düshündirish bereyin: birleshmek diyilende hokman hemmesiniň pikiri bir bolmak diymek däl. Beyle bolan yerinde ösüsh bolup bilmez. Dogri birleshik döredip biljek we bizi ösüshe tarap iteläp biljek, diňe köp pikirlilik bolup biler. Elbet özlerinde hiyç bir hilli dogri pikir yok adamlar, her bir ayri pikiriň döremeginden gorkyarlar. Sebäbi bir demokratik düzgünde olar bäsdeship öz pikirlerini yarisha goymali bolyarlar.

Yene bir zadi aydip geçmeli: garamayak diyilip yören türkmen iyline, demokratik prensiyplerini öwretmeli, häzir olar demokratiyalashdirmaga tayyarçiligi yok diyän adamlar, diňe iyliň ganiymi bolup bilerler. Olar häzirde basip alijilariň gepini gaytalap yörler. Emma türkmende bir näçe müň yil mundan öň demokratik düzgünler bolupdir. Ilki araplar, soň orslar we parslar ol düzgüni öz yollarina dogri gelmeyäni derekli, bash-ak düňderipdirler, we biziň hemme zadi özlerinden ögrenendigimizi boyumiza goyupdirlar. Biziň derdimiz iyliň siyasi düshünjesiniň etek bolmaginda däl. Eysem siyasatçilarimiziň demokratik düshünjeleriniň az bolmaginda. Howa biziň hemme derdimiz we bedbagtçiligimiz diňe shonda.

Bu zadi iki yerde görse bolyar: 1- Her kim özüni beylekiden bilimliräk we akillirak dir öydya. 2- Bashgalari bagishlap bilyän adam git. Köpler diňe özlerini bagishlap bilyärler. Diňe özlerini.

Kim köp bilyändir, kim az bilyändir, men oň bilen iyshim yok. Yöne egerde beyle bir bilimiň köp bolsa onda edil shu mahal gaykarip yatmagiň özi bir jenayat. Käler dereksiz peda bermejegini nigtayarlar. Bu zat düshünükli, yöne olara ayitmak gerek, Mertebe guramasiniň jogapkär yolbashçilariniň we agzalarniň hiç haysi hem gara yerden çikip gelenok. Olariňam enesi atasi we dogan garindashlari bar. Emma olar yitgi bermän gara zulumi aradan ayrip bolmajagina göz yetirdiler.

ANNAGULI

Müňde bire ikbal diyen zat berilyär, yöne egerde insap wejdan bolmadik yerinde ikbal ters oturyar. Shol mahal ol hemmeleri gara güne salip bilyär. Shahir bir özi bolup, bir özi üçin yashap bilmeyär, yashamalam däl. Shol zerarli eden etdikleri bir özine bagli bolup galmayar. Biri öwüp yazyar, ol biyri söwüp yazyar, ikisi hem shahirmiň Onda shahir söziniň siylagi hormati payhasi hani? Kä mahallar bu shahirlari görende, egerde reklam edip interviewdan geçen adamlariň iň ökde we dilewarina goshgi yazmagi tabshiraymak oňat bolmazmika diydiryär. Belkide shahir bolayin diyp shahir bolup bolyan bolsa yäde birini shahir edip bolyan bolsa, onda bu ugurda kinçilik galmazdi. Gahriman yasap bor emma shahir yasatmaz. Bir shahiri ulaldibam bolmaz. Oni diňe owradip bor. Beyik dagi ulaldip bormi? Diňe bir uwjindan gädip kiçeldip bor. "Dag yikilsa dere dörär."

Iň yamani, bir zadi yazandan soň oňa iye çikip, oni diňe özinki yali edip gözden dilden goramak. Ey akmak, eger öziň üçin yazyan bolsan, tashla galamiň.

Aslinda egerde bir el gazanja öwrilse onda ol el öz hünärini bara bara yitirer. Satlik dokalan hali-halça, tutluk dokalan hali-halça bilen deň bolup bilmez.

Yene bir zat: bilimden dogri we öz yerinde ulanmak gerek. "Bilegi güyçli birini yeňer, bilimi güyçli müňini".

Her bir iyshde iyshçiler birek birege kärdesh diyip yüzlenyärler. Yöne men beyleki shahirlara yäde yazijilara haysi söz bilen yüzlenmelidigini bilemok. Meň däbimde galamdash diyärler, emma hemme yaziji shahirlar galamdash bolup bilmeyär.

Diktatur hökümetleriň garshisina yazilyan yazgilariň köpisi yazijiniň içerde yäde dashardaligina bagli bolup galyar. Egerde bir yaziji güyç görüp, gorkup öz janini malini ogla-ushagini goramak üçin içerdekä bolup duran zulumiň garshisina zat yazman haçan dashar çikanda bilbil bolup sayrasa nähilli oňa inanmali? Bular bir yana, diktaturlari öwüp yazyanam köp. Soň dashar çikanlarinda özlerinden öňde zuluma garshi çikan yok bolya duriberyä!

Kä mahallar egerde bir az gowshagrak yöreseň göwniňe gowrak bolayjak yali, emma haçanda alip baryan yoluň netije bermese shonda senden aňirda piys adam yok! Yöne adam hemme diktaturlariň bilim bilen garshiligini göreňde shol mahal bilimiň nähilli güyçlidigine göz yetiryäň.

Her milletiň yaziji dir shahirlarindan islegi we garaship oturan zadi bolyar. Egerde bir bilimli adam bir mahal öz iyline sirtini öwirse onda shondan aňirda ol iyli owradip külüni çikarayjak zat bolmaz.

Yene bir zadi unutmali däl: käler bashgalara yol görkezip onuň dashinada çizik çekip shondan çikmali däl edip goyyarlar. Egerde ol shol çizikdan çikayan yerinde oni aradan ayirmaga sinanshyarlar. Shol zat sebäp bolya köp adamlar öldirilip soň jan berilyär. Olam her kim öz islegine görä. …adamiň yasan zadi Taňriň yasan zadi bilen deň bolup bilmeyä.

Millet shahirini öldirip, onsoň ondan pigambar yasap hem özini aldaya hemde bashgalari aldamaga sinanshyar. Emma hemmesinden öň shahirini aldaya we oni yene bir gezek öldiryär. Sebäbi egerde bir shahiriň elinden shahirçiligini alsaň ondan soň onda hiç zat galmaya. Birini ulika yikip yikilandan soň ulaldip bolmaya.

Pahir ahir bir gün tarihiň sahipalarindan tapilyar. Shonda oni yerden çikarip, uçurmagiň ugruna düshyärler. Yöne ütülen ganatlar, yillar boyi üsti basirilip yatansaň ol agir göwräni göterip bilmän, yere gaçiryar. Sheydip uçurjak bolup göge oklap durshularina ganatlar tüytmelenip öňkisindenem galyar.

"Dil bela dish gala". Aydan söziňe ökünip diliňi diyshläyen mahaliňam bolyar. Yöne egerde aydjak zadiňi aydip bilmeseň bu dili kesip äpberäyeniň gowi dälmike?

Elbet söwmeli däl biynamisa, mende-de ärzish barow diyp gilow alar.

Annaguli

Her kim öz bilimine görä dogrini yalňishi bir birinden saygarya. Diymek bir ishiň dogri yäde yalňish bolup görünmegi ser edyän kishiyniň bilimine bagli. Birine yalňish bolup görünen ish beylekilere dogri bolup, we tersine birine dogri bolup görünen ish beylekilere yalňish bolup görünüp bilyä. Diymek her ish bilim ölçegine salinya. Bilim diyen zat hiç bir iki kishiniň yaninda deň bolup bilmeyä. Shol zerarli düshünjeler ayra ayra.

Yalňishmadik yäde yalňishmajak kishi yokdir. Yöne öz yäde bashgalariň eden yalňishlarindan sapak almak gerek. Käler geçenden sapak alip bilmän eysem oni görelde edinyärler. Sheydip tarih gaytalanip dur. Biziň beylede bir birek birege dänip bolmajk baglanshigmizi göz öňine getireňde, bu yalňishlariň ilki bashdan kime öwrilip geljegine düshünäymek çetin bolmayar. Yalňish edsem görgisini özüm görerin, ishiňiz bolmasin diymegiň özi yene bir yalňishlik. Muni aydan kishi öz akmakligindan bashga azdi aňladip bilmez! Iň bäri bashindan tutaňda, bu görgi senden öň mashgalaň bashina inyä. Öyde hiç kimiň sesini çikartmajak bolup, heley oglan ushaginida özi bilen guya ziňyanlar az däl. Dash tamdiri yali bolup tüsseläp otiranlari göz öňine getiriň!

Içgi, tüsse, we yene shuna meňzesh zatlar, yok mahali, elgermek üçin, her ish etmäge boyun edyä. Öwmek, aldamak, yalbarmak, aglamak, iň bärki görnishlerinden. Düshegini satip yören, namisini satip yörende az däl. Bu zatlari bu yerlerde-de görse bolyar. Yöne bulariň sani bellije. Biziňkileriň günine aglamak gerek. Olara goldow beryäniň yokligi beylede dursun, Huday uran bashliklar olariň shu yoldan çaltrak gitmegine yardam beryärler. Muňa düshünmek kiyn däl: Içgä, tüssä bulaship yatan kishiniň iňňirdisi bolmaya. Bolayan yerinde oni yatirmak yenede içgi bilen tüssä galya.

Emma yalňishlariň iň agir we yikginjisi syasi yalňishlar. Bir syasi yalňish isleseň islemeseň bir uli ili bütinleyin injidip bilyä, ösüshini yillarça iyza çekip bilyä. Iň agir görnishinde, hiç haçan bashini galdirmaz yali edyä. Tarihda yiten illeriň deňinden göziňi yumup geçer yali däl. Erteki gün yitjek iliň kimligi bu gün hiç kime anik bellisi yok, yöne bir öyde nahar bishyänligini bilmek üçin ol öye girmek derkar däl, dashrakda duran yeriňden-de nahariň isi burnuňa kakip bilyä.

Yöne barindan yamani bilimsizlik. Ilim bilen bilimiň parhi kän. Bu ikisini gatishdirmaň. Men ilim bilen iyshim yok. Diňe bilim bilen iyshim ba. Öz yalňishiňi bilip bilmeseň shondan aňirda bilimsizlik yok. Egerde biri duyduranda boyun almasaň, onda ol gedemlik we saňsarlik.

Kim buladi duri suwi durnalar
kim oň yanda otiyr içip bilmäni
kimi gitdi gayip görünmän yari
garaship dur kimi geçip bilmäni

Annaguli

Egerde biz heriymiz bir shahs, bir gurama, bir idea, bir yol, bir höwes bolup bir saçagiň dashinda üyshüp oturup bilsek, diňe shol mahal agzi birlik döräp biler. Oňam birinji hatimda yazishim yali yekeje sherti bar: öz derejäňi beylekileriň derejesi bilen deň bilmek. Aslinda dereje diyen sözi türkmeniň dilinde yogam. Belki dejeresi beyik adamlar bu sözi biziň dilimize giyrizendirler. Sorag munda däl, bashga bir yerde: Kim bu sözi siylag sözi bilen bir hatarda goyup bilipdir? Bu iki sözüň bir uli parxi bar: siylagi, iyliň saňa nä hili garayishindan, siylagindan aňip bolya. Siylag, siylag bilen ölçenyä.

Iyl okayanmishim diyip menem haltami gershimden asip, Taňridan medet diläp öwrenilän yere tarap ugradim. 40-dan gowirak adam bilen bir otakda oturtdilar. "Yokar okuw jaylariniň 'spesial pedagogik' bölümine hosh geldiňiz!" Oturanlariň özlerinden razidigi yüzlerinden gözlerinden akip duwrdi. her kim özüni tanatmali boldi. Gulak eshityänçe, yürek iyni gani öz ugruna uryardi. Köplere, berilen yarim minut azlik edyärdi. Bara bara batga batan yali boldum. Eymenen yürek döwshäp döshümiň böwrine depyärdi. Eginden turyan porsi deriň iysi öz burnumam kän bir yokup duranokdi. Biyri mugalliym, biyri pedagog, ol biyrisi psykolog, yene biyrisi palan yeriň bashligi. Dogrisi ne olariň näme üçiyn gelendigine düshünyärdim, ne özümiň. Düshüner yali bolmadi. "Maňa azaňrak wagt beräyseňizdän!" diyp yalbaranimi aňman galdim! Bilipmi yä bilmän, yarim minutimi gülüp geçirdiler. Adimam eshitmän galdilar. Sesim özümem görünmän gaçip gitdi. Mugalliym, yeserje bakip, wagt bolmadigi üçiyn ötünç sorap, "gelejekde köpräk wagt bereris!" diyip ötä gitdi.
 

ANNAGULI

    10 ýyl diýmek näme? 10 ýyl taryh üçin az salymlyk wagtdyr. Ol külterlenip- -külterlenip, taryhyň çuňuna gidýän asyrlar bilen deňäniňde bary-ýogy iki ýylyň barmaklarynyň jemidir... Eýse,  10 ýyl diýmek näme? Hakykatdanam 10 ýylyň many-mazmunyny  türkmeniň şu güni bagtyýar güni bilen ölçeseň, joşup duran kalby bilen baha berseň onda onuň taryhy asyrlara ýetse gerek. Türkmeni dünýä tanadan, türkmeniň ýiteňkirlän ruhuna ruh, ömrüne direlik  goşan eýse şol gudratly "On ýyl" dälmi?

    Yylyň ýyldan, aýyň aýdan günüň-günden parhy köp. Biz taryh we edebiýat dersiniň üsti bilen geçmişde ata-babalarymyzyň nähili günleri görendigini bilýäris, sebäbi biz Garaşsyzlygymyzyň ikinji ýylynda birinji klasa bardyk. Emma biz gün geldigiçe  Garaşsyzlygyň datly miwelerinden datdygymyzça Garaşsyzlygymyzyň many mazmunyna dolulygy bilen düşünýäris. Eziz Diýarymyza guwanýarys. Emma bu zatlar ýöne bolýan zat däl ekeni. Onuň üçin ilki bilen türkmeniň öz ýüreginden önen ogly, öz halkyny günkibi söýüp biljek ogul oňa Baş bolmaly eken. Baş onda-da giden bir halkyň Başy. Türkmenleriň Başy.
Türkmenbaşy. Halk özüniň Serdar ogly Beýik Saparmyrat Türkmenbaşyny özüne Baş hasap edýar, halk özüniň Arkadagy hasaplaýar, oňa sygynýar, oňa uýýar.

        Beýik Türkmenbaşy diýmek.
        Beýik Türkmenistan diýmekdir.
        Beýik Saparmyrat Türkmenbaşyny  söýmek.
        Beýik Türkmenistany söýmekdir.
        Beýik Türkmenbaşa uýmak
        Beýik Türkmenistana uýmakdyr.
        Beýik Serdar üçin başyňy goýmak.
        Beýik Watan üçin başyňy goýmakdyr.
        Serdar hem Watan-Türkmen ykbal
        Bu iki Beýiklik- ýürekde ykrar!

    Ynha bu jümleler türkmeniň ýürek töründen çykan owazdyr. Biziň Beýik Saparmyrat Türkmenbaşymyz öz ömrüni, tutuş barlygyny Türkmenşstan diýýen  Watanyň hatyrasyna, onuň ýagty ertirlerine şöhratly şu günleriniň hatyrasyna goýdy. Beýik Garaşsyzlygyň 10 ýyly... Bu 10 ýylyň şan-şöhratyna  buýsanyp oturanňda hökman göz öňüňe gelýär.
Şu toprakda biziň şu bagtly günlerimizi arzuwlap naça gerçek başyny goýdykaň!

    Bize munuň anyk jogabyny tapmaga yene-de bize Beýik Serdarymyz kümege gelýär. Sebäbi şu sowal diňe biz bizi ýaş nesliň sowaly bolman ulularyň kem ýüreginde berç bolup duran sowal. Muňa bize jogap tapmak üçin şaherimiziň Garaşsyzlyk seýilgähinde gurlan Garaşsyzlyk binasyna baraýmaly. Bu ýerde Türkmeniň gadymy taryhyny gowgaly günlerini başdan geçirip,şu günki günde öz nesliniň şu bagtyýar güne ýetenine buýsanýan ýaly bolup duran türkmen pederleriniň heykellerini görýäris. Olaryň ýüzlerinden bolsa:"Balalarym, şu bagtyýar günüňiziň gadyryny biliň. Sizi şeýle bagtyýarlyga ýetiren öz Serdar ataňyzy goraň. Edil siz ýaly türkmeniň garagöz çagalary şeýle asuda, parahat durmuşy arzuwlap, öz ýürek töründe saklap, arzuwlaryna ýetip bilmän bu dünýäden geçmeli boldular. Siz bagtly döwrüň balalary. öz eziz Diýarymyza, Beýik Serdaryňyza, halkyňyza hemişe wepaly boluň" diýýän ýaly sözleri okamak bolýar. Hawa, biz dogurdan hem bagtly döwrüň nesilleri.

Beýik Saparmyrat Türkmenbaşy:

    "Biziň ertirki günimiz, altyn asrymyz, ilki bilen, geljekki nesli nehili terbiýeläp bilişimize baglydyr, çagalara gowy terbiýe bermegi ýola goýmagymyz-ertirki bagtymyzdyr."
Dogrudan hem Serdar atamyz bize uly ynam edýär, biz hakda uly aladalar edýär.

    10 ýyl. Bary-ýogy  10 ýyl. 10 ýylyň içinde edilen işleriň birnaçesine ser salalyň. ösüp barýan ýaş nesliň dünýä derejesinde bilim almaklygyna ak ýol açyldy. Ýndi hudaýa şükür, öň arzuw edilýän daşary yurt diýilýän özümizde döredi. Haýsy mekdepde bilim alasyň gelse, haýsy dili öwrenesiň gelse, özüň saýlamaly. Kompyuter ögrenjek diýseň hem öwrenibermeli. Okajaga, bilim aljaga ýol açyk. Diňe arassa, halal, gowy okamak gerek. Şu zatlary üçin Serdar atamyza minnetdarlygymyzyň çägi ýok.

    Daş-töweregimizde, beýleki döwletlerde bolýan dawa-jeňjelleri eşideniňde, öz türkmen topragymyzyň asudalygyna, parahatlygyna buýsanýarsyň Türkmen Bitaraplygyna hakykatdan hem türkmen döwletiniň, türkmen halkynyň daşyna çekilen parahatlyk guşagydygyna düşünýärsiň. ýene bir gezek şeýle toprakda dünýä ineniňe, şu toprakdan dem alýandygyňa buýsanýarsyň. Bütin dünýäni aňk etdirip, öz halkyna gazy, togy, agyz suwy, nahar duzuny mugt bermegi hem şu  10 ýylyň iň datly miwesidir."

    Türkmen hakynyň öz gallasy bilen öz çöregini bişirmegi bu-da türkmen halkynyň Galla Garaşsyzlygydyr. Yüzüňe sylaýmaly türkmen manadynyň dolanyşyga girizilmegi yurduň hukuk, dünýewi, demokratik döwlet bolmagy, Maksatnamalaryň kabul edilmegi, yurduň haýsybir pudagyna barsaň öwrülişikleri barmak basyp sanap çykmak mümkindal.

    Beýik Saparmyrat Türkmenbaşynyň ?a serpaýy hökmünde Mukaddes Ruhnamasynyň dünýä inmegi bolsa türkmen halkynyň mydama ruhunyň belent bolmalydygynyň alamatydyr. Sebäbi ruhy belent halkyň iş edişi, ýaşaýşy, okaýşy hem belent bolýar. Beýik Serdarymyzyň gözünden hiçzat sypmaýar. Ol halkyny ruhupeş, müzzerilip duran halda görmek islemeýär. Türkmen diýilende dünýäniň niresinde gezse gaýşaryp gezýän türkmeni gürmek isleýär. Biziň bu sanan pursatlarymyz Garaşsyzlygyň birnäçe pursatlary. 10 ýylyň içindäki ýetilen sepgitleri sanap çykmak üçin näçe tomlar ýetmese gerek...

    Bu gün türkmen Garaşsyzlygyň gül sepilen ýoly bilen öňe sary Altyn asyryna barýar. Bu ýollar ýöne ýollar däl, bu ýollar haýyrly, sogaply, ynsaply ýollar, bu ýollar gadymy taryhyň bäş müň ýyllyk gatynda galyp, şu günki günlere çenli şöhraty bize gelip ýeten Oguz  türkmeniň ýoly. Bu ýol XX asyryň soňky 10 ýyllygynda öz halkyna baky Garaşsyzlygy alyp beren, baky bitaraplygy alyp beren Beýik Saparmyrat Türkmenbaşynyň ýoly.

    Bu onýyllyk ýol-ertekilerde waspy edilip, halky eşretli günlere eltýän gadym-pederleriň arzuw-hyýallarynyň hasyl bolan ýoly. Ony bize şu 10 ýylyň içinde Beýik Ynsan Mähriban Serdarymyz berdi: şahyr aýtmyşlaýyn 10 ýyl: Beýik Saparmyrat Türkmenbaşynyň On ýylda alawlap ýanýan ýüregi "Ýlim, ilim"diýip, janyndan ötri Türkmenine serpaý eden çemeni.

    Arzuwlap, apalap guran döwleti
    Serdarymyň päk ýüreginiň yagydyr
    On ýyl diýmek Beýik Türkmenbaşynyň
    Bu toprakda guran jennet bagydyr.

    Şonuň üçinem bu on ýylyň many mazmuny her bir türkmen raýaty üçin juda uludyr, mukaddesdir. Şu günki gün Türkmenstanyň gazanan Garaşsyzlyk, Bitaraplyk derejeleri öz gözbaşyny Beýik Saparmyrat Türkmenbaşynyň köňül kelamyndan alyp gaýdýar.

    Eger-de Garaşsyzlyk Türkmeniň diriligi ýaňadan dünýä inmegi bolsa, onda Bitaraplyk onuň gaýtadan ganatlanmagydyr. Mähriban Serdarymyzyň akyl-paýhasyndan dörän Ruhnama bolsa, aby-köwser suwy mysaly türkmene tenekardyr.

    Howa, Bu gün Türkmenistan, jennet ýurdumyz Beýik Saparmyrat Türkmenbaşynyň başda durmagynda garaşsyzlygymyzyň onýyllyk toýuna barýar. Men hem Garaşsyzlyk zamanasynyň ýaş nesliniň adyndan Eziz Diýarymyzyň ähli halkyny, Beýik Serdar atamyzy şu tutumly toý bilen tüýs ýürekden çaga kalbym bilen gutlaýaryn. Goý, eziz halkymyz bu gün
Garaşsyzlygyň 10 ýyllygyny belleýän bolsa, ýeneki ýyllarda 20 ýyllygyny, 100 ýyşllygyny, 1000 ýyllygyny belläp geçip we şol toýlarda Serdar atamyzyň ady belentden belende göterilsin!
 
Goý, dünýä dursun
Türkmenistan dursun,
Goý, dünýä dursun
Beýik Saparmyrat Türkmenbaşy dursun!