UZUN ÜNLÜLERİ TESPİT EDİLEREK TÜRKİYE

TÜRKÇESİNE AKTARILMIŞ LÂTİN HARFLİ METİNLER

Metinlerin Türkmen Lâtiniyle Yazılmış Şekilleri

GÜN

Gün ertir irdenem ýylgyryp durdy. Soň ol bulutlaryň arasy bilen nirädir bir ýere gitdi. Ol gidensoň, asmanyň ýüzünde bulutlar köpeldi. Olar Günüň öňki duran ýerine jemlenişmäge başladylar. Edil biri-biri bilen oýnaýan ýaly goşulyşdylar. Ýöne olaryň oýny uzaga çekmedi: Uruşmaga başladylar. Gök gürledi. Ýyldyrym çakdy. Baý, uruşdylar-a! Urşup, soňundanam “agladylar”. Olaryň gözýaşy ýagyş bolup ýere guýuldy.

Bulutlar entegem aglajakdylar. Hälem Gün wagtynda ýetişäýdi. Ol ilki jyklap seretdi. Görse, bulutlar “aglaşyp” dur. Soň Gün olary köşeşdirip, hersini bir tarapa kowdy.

O. Öde

ÇEŞME, NÄMÄ BEGENÝÄŇ?

- Çeşme, nämä begenýäň?

Çeşme, nämä gülýärsiň?

Şatlygyňdan tans edip,

Pyrlanypjyk gelýärsiň?!

Bal suwuma ýakdym men,

Gök öwüsýän pelleri.

Bal suwuma ýakdym men,

Gyzyl-elwan gülleri.

Owlajyklar, guzular.

Menden ganyp içdiler.

Jülpüldeşip çagalar,

Her gün suwa düşdüler.

Bakjalaryň baglaryň,

Miweleri bol boldy.

Suwum yrýa gitmedi

Hasyl boldy, bal boldy.

Ýuwup berdim ençeme,

Ýüzleri hem elleri,

Ilden alkyş aldym kän,

Ine, şoňa begenýän.

H. Şirow

KIM GÜNÄKÄR?

Ir säher ýola çykdym. Ýoluň üstünde bir akja gülüň döwlüp ýatanyny gördüm. Muňa nebsim-janym agyrdy.

- Bu täsin güli kim döwdükä? - diýip, töweregime seretdim. Emma hiç kimden jogap bolmady. Birden çöpe siňip ýatan gökje daş dillendi-de:

- Men bilýän - diýdi.

- Kim döwdi?

- Men... - diýip, gökje daş kemşerip jogap berdi.

- Bu güljagazyň günäsi näme? - diýip, men gökje daşdan soradym.

- Güljagazda günä näme işlesin?! Meniň günäm - daş bolanlygym - diýip, gökje daş agy bilen aýtdy. - Alça diýen oglan meni kemana salyp, uçup barýan torgaýa atyp goýberiberdi.

- Ýeri, onsoň, torgaýa degdiňmi?

- Hawa, torgaýa-da degdim, soň ýere gaçamda, bu owadanja güli hem döwdüm. Ýöne meniň günäm ýok. Munuň baryna Alça günäkär...

Goý, aglama, gökje daş! Günä Alça diýen oglanda. Biz ony tapyp, oňa berk temmi bereris. Guşlara, güllere degmeli däldigini diňe Alça däl, eýsem beýleki keman atýan garagol oglanlar hem bilip goýsunlar!

N. Baýramow

IŞEŇŇIR GÜN

Hemmeden öň oýanyp,

Güneş işe başlady.

Syryp gijäň ýorganyn,

Bir tarapa taşlady.

Garaňky gije gara

Boýapdy töweregi

Meýdany,

dagy,

gögi,

Uzyn boýly deregi.

Ýuwdy Güneş baryny

Säheriň çygy bilen.

Gije üşän gülleri

Ýylatdy çogy bilen.

Güneş mundan başga-da

Sanardan köp iş etdi.

Ahyr ýadap daglara

Dynjyn almaga gitdi.

G. Sähetdurdyýev

DOSTLUK

(Erteki)

Goýun ýuwaş, zähmetsöýer haýwan bolansoň, ony ähli haýwanlar gowy görüpdir. Hemmeler onuň bilen dostlaşmak isläpdir. Ylaýta-da, mugthor möjegiň oňa has ýakyn durasy gelipdir. Sebäbi ol dostluga däl-de, ýagly lukma ymtylypdyr. Şu maksat bilenem, ol günleriň birinde goýun sürüsiniň ýanyna baryp:

- Eý, hormatly, akylly goýunlar, men size kömek bermäge, dostlaşmaga geldim. Meniň bilen dost bolsaňyz, islän ýeriňizde arkaýyn otlap bilersiňiz - diýipdir. Goýun:

- Möjek aga, elbetde, sen güýçli, özüň ýaly gaýduwsyz biri arkamyzda dursa biz şat. Ýöne sen bize hossar çykan bolup, öz aladaňy edýän bolaýma?! Biz ot iýsek, sen et iýýäň - diýip, şahlary burum-burum goç oňa şübhelenipdir.

- Sizi hemme zada düşünýän akylly-başly hasap edýärdim. Meniň borjum ejize kömek bermek. Sanyňyz köp bolsa-da, baryňyz bir tilkä, ýa-da aç şagala güýjüňiziň ýetmejegini özüňizem bilýänsiňiz. Galanam näme öz işiňiz - diýip, möjek ulumsylyk bilen gürläpdir.

- Möjegiň bize hossar boljagy çyny bolsa, geliň dostlaşalyň - diýip, bir hor agsak goýun dillenipdir. Beýlekiler hem onuň teklibini goldapdyr.

Günleriň birinde möjek öz-özüne “Akmak, eliňde şunça goýun barka, aç gezip ýörsüň” diýip, gije duýdurman, olaryň birini lak-luk atypdyr.

Şeýlelikde, goýunlaryň sany bir-birden azalyp başlapdyr.

Munuň möjekden ýetýändigini aňan şol goç ýuwaşlyk bilen ýoldaşlaryna:

- Bir alaç etmesek, bu möjek iýip, biziň tohumymyzy tüketjek - diýipdir.

- Sen hemmämizden güýçli, akylly. Özüň bir zat etmeseň, biziň-ä başarjak işimiz ýok - diýip, goýunlar nalapdyrlar.

- Onda, siz ertir hiç zat bolmadyk ýaly örä çykyň. Men şonda möjege garşy bir alaç etjek bolaryn - diýipdir-de, özi ýuwaşlyk bilen depeden-depä dulanyp nirädir bir ýerlere gürüm-jürüm bolupdyr.

Ertesi möjek örä çykan goýunlary sanap: “Agşam bu samsyklaryň haýsy birini lukma edinmeli?” diýip, synlap durka, göz astyna alyp ýören goçunyň ýoklugyny duýýar. Muňa şübhelenen möjek ähli goýunlary toplap:

- Derrew goçuň nirä gidendigini aýdyň. Ýogsam, baryňyzy lak-luk ataryn - diýip, haýbat atypdyr. Şol pursat hem goç:

- Ine men! - diýip, gapdaldan gygyrypdyr. Möjek: “Ind-ä iýmäge bahana tapyld-ow. Düzgün bozanyň üçin seniň jezaňy berjek” diýip, möjek goça topulypdyr. Emma möjek goçu iýip bilmändir. Ony şol wagtyň özünde iki sany çopan iti gabyrdadyp basypdyr. Ine, şondan bäri goýunlar özüne iti hossar tutunyp, dost bolupdyrlar.

T. Kadyr

NÄBELLI GAHRYMANA

Ukrain çölünde, ýapyň üstünde

Ak şelpeli derek ygşyldap otyr.

Gan öýülen gara toprak astynda

Türkmen esgeriniň mazary ýatyr.

Gök çüýşe dek dury asuda asman,

Derek-de baş egýär gubura sary,

Enaýy şelpeler owazyn kesmän,

Hüwdüleýär ýalňyz ýatan mazary.

Türkmen enesiniň jan-jigerbendi

Ukraina üçin ganyn döküpdir.

Tebigatam sylap batyr perzendi,

Üstünde solmajak güller ekipdir.

Goňur gulakjynyň ýyldyzy indi

Mazaryň başynda saçyp dur ýalkym...

Armanly ölse-de gerçek perzendi,

Adyny aýdyma öwürdi halkym.

Aýdym bolsa ömürbaky ölmeýär,

Aýdym adamlaryň göwün syrdaşy.

Ol esgeriň adyn adam bilmeýär,

Emma ol adamlaň baky gardaşy.

Ukrain çölünde ýapyň üstünde

Ak şelpeli derek ygşyldap otyr.

Gana ýuwlan gara toprak astynda

Türkmen esgeriniň mazary ýatyr.

Ata Atajanow

ALTYN BUGDAÝLAR

(Erteki)

Gadym zamanlarda bugdaý ýabany gögeren eken. Adamlar bolsa süýt, gatyk, et we gök önüm iýip oňupdyrlar. Şol döwürde bir patyşa ýaşapdyr. Ol ýygy-ýygydan meýdana aw awlamaga çykar eken. Bir gezek patyşa nökerlerini ýygnap, sähra awa çykypdyr. Ol bugdaýly meýdana aýlanyp ýörkä, öňünden owadan bir käkilik çykypdyr. Patyşa ok-ýaýyny eline alyp, käkiligi atmakçy bolanda, güýçli şemal turupdyr. Şonda bugdaýlar ygşyldap, käkiligi uçuryp goýberipdir. Muňa jany ýanan patyşa:

- Şu bugdaýlary zat goýman oruň - diýip, nökerlerine buýruk beripdir.

Nökerleri ýabany bugdaýy patyşanyň aýdyşy ýaly edip orupdyrlar. Bugdaý ençeme günläp ýerde ýatansoň, altyn ýaly öwsüpdir. Nökerler bu habary patyşa ýetiripdirler. Der-gazap bolan patyşa ony degirmende üwemegi buýrupdyr. Bugdaýy degirmende üwäpdirler. Bugdaý däneleri ak gar ýaly reňke öwrülipdir. Onuň ap-aklygy adamlaryň gözüne has-da ýakymly bolupdyr.

Bu habary patyşa aýdanlarynda:

- Üstüne suw guýuň. Goý, ol suwda duz ýaly eräp gitsin - diýipdir. Muňa seredip duran adamlar ony suwda eretjek bolup, biraz wagtlap garypdyrlar. Un eremän hamyra öwrülipdir. Patyşa ýene-de höküm edipdir: Hany göreliň, ony tamdyra hem salyp saklap görüň. Nähili bolarka? Hamyr gyzgyn tamdyrda esli wagtlap durandan soň, ondan tagamly bir zadyň ysy çykyp ugrapdyr. Çöregiň ysyny alyp ugran aç adamlar durup bilmän, tamdyra çozupdyrlar. Olar çörekden dadyp görüp:

- Patyşahym, näme-de bolsa bu iň tagamly zat. Sizem bir dadyp görüň, soňra bilersiňiz - diýipdirler.

Patyşa halkyň aýdanyny edip, ondan dadyp görüpdir. Soňra ol durup bilmän:

- Adamlar, men ýalňyşypdyryn. Bu dünýäde iň tagamly zat eken. Ony ekip köpeltmek gerek! - diýipdir. Şondan soň bugdaý arzyly bir azyga öwrülipdir. Ony adamlar ýyldan-ýyla, asyrdan-asyra alyp gelýärler. Ondan güýç-kuwwat alýarlar.

Türkmen Lâtiniyle Yazılmış Metinlerin Uzun Ünlüleri

Gösterilerek Türkiye Türkçesine Aktarılmış Şekilleri

GÜN

Gün ertiir iirdenem yılğırıp duurdı. Soñ ol bulutlarıñ aarası bilen niiräädir bir yere gitdi. Ol gidensoñ, asmaanıñ yüzünde bulutlar köpeldi. Olar Günüñ öñki duran yerine cemlenişmääğe başladılar. Edil biiribiiri bilen oynayaan yaalı goşulışdılar. Yööne olarıñ oynı uzağa çekmedi: Uruşmaağa başladılar. Göök gürledi. Yıldırım çakdı. Bay, uruşdılar-aa! Urşup, soñundanam “aağladılar”. Olarıñ gözyaaşı yağış bolup yere guyuldı.

Bulutlar enteğem aağlacakdılar. Häälem Gün vağtında yetişääydi. Ol ilki cııklaap seretdi. Görse, bulutlar “aağlaşıp” duur. Soñ Gün oları köşeşdirip, hersiini bir tarapa kovdı.

O. Öde

ÇEŞME, NÄÄMÄÄ BEĞENYÄÄÑ?

- Çeşme, näämää beğenyääñ?

Çeşme, näämää gülyäärsiñ?

Şaatlığıñdan tans edip,

Pırlanıpcık gelyäärsiñ?!

Bal suvuma yakdım men,

Göök övüsyään pelleri.

Bal suvuma yakdım men,

Gızıl elvaan gülleri.

Ovlacıklar, guzular.

Menden gaanıp içdiler.

Cülpüldeşip çaağalar,

Her gün suva düşdüler.

Bakcalarıñ baağlarıñ,

Miiveleri bol boldı.

Suvum ıryaa gitmedi

Haasıl boldı, bal boldı.

GÜNEŞ

Güneş, sabah erkenden gülümsemekteydi. Sonra o, bulutların arasından bir yerlere gitti. O gittikten sonra göğün yüzünde bulutlar çoğaldı. Onlar, güneşin önceki durduğu yere toplanmaya başladılar. Birbirleriyle oynuyormuşçasına birleştiler. Ancak onların oyunu uzun sürmedi: Dövüşmeye başladılar. Gök gürledi. Yıldırım çaktı. Vay, dövüştüler be! Dövüştükten sonra da ağladılar. Onların göz yaşı yağmur olup yere döküldü.

Bulutlar ağlamaya devam edeceklerdi. Güneş vaktinde yetişiverdi. O, önce gizlice baktı. Bir de ne görsün, bulutlar ağlaşmaktalar. Sonra güneş onları sakinleştirip her birini bir tarafa kovdu.

PINAR NEYE SEVİNİYORSUN?

- Pınar neye seviniyorsun?

Pınar neye gülüyorsun?

Sevincinden dans edip

Kıvrılıp geliyorsun?!

Bal suyuma kandırdım ben,

Yeşermekte olan tarlaları.

Bal suyuma kandırdım ben,

Kırmızı, pembe çiçekleri.

Oğlakçıklar, kuzular.

Benden kanıp içtiler.

Şapırdayıp çocuklar,

Her gün suya girdiler.

Bahçelerin, bağların

Meyveleri bol oldu.

Suyum boşa gitmedi

Ürün oldu, bal oldu.

Yuvup berdim ençeme,

Yüzleri hem elleri,

İilden alkış aldım kään,

İne, şoña beğenyään.

H. Şirov

KİM GÜNÄÄKÄÄR?

İir säher yoola çıkdım. Yooluñ üstünde bir aakca gülüñ dövlüp yatanını gördüm. Muña nebsim caanım aağırdı.

- "Buu tääsiin güli kim dövdükää?" diyip, tövereğime seretdim. Emmaa hiiç kimden coğaap bolmadı. Birden çöpe siñip yatan göökce daaş dillendi de:

- Men bilyään, diydi.

- Kim dövdi?

- "Men..." diyip, göökce daaş kemşerip coğaap berdi.

- "Buu gülcağazıñ günääsi nääme?" diyip, men göökce daaşdan sooradım.

- Gülcağazda günää nääme iişlesin?! Meniñ günääm; daaş bolanlığım diyip, göökce daaş aağı bilen aytdı. - Alça diyen oğlan meni kemaana salıp, uçup baryaan torğaya atıp goyberiberdi.

- Yeri, onsoñ, torğaya değdiñ mi?

- Hava, torğaya daa değdim, soñ yere gaçamda, buu ovadanca güli hem dövdüm. Yööne meniñ günääm yook. Munuñ baarına Alça günääkäär...

Goy, aağlama, göökce daaş! Günää Alça diyen oğlanda. Biz onı tapıp, oña berk temmii bereris. Guşlara, güllere değmeli dääldiğini diñe Alça dääl, eysem beyleki kemaan atyaan garağool oğlanlar hem bilip goysunlar!

N. Bayramov

İİŞEÑÑİR GÜN

Hemmeden öñ oyanıp,

Güneş iişe başladı.

Sıırıp giicääñ yorğanın,

Bir tarapa taşladı.

Yıkayıverdim nice

Yüzleri ve elleri,

Halktan çok teşekkür aldım,

İşte ona seviniyorum.

KİM SUÇLU?

Sabah erkenden yola çıktım. Yolun üstünde bir akça çiçeğin kırılmış bir şekilde durduğunu gördüm. Buna çok canım sıkıldı.

- "Bu güzel çiçeği kim kırdı ki?", diyerek etrafıma bakındım. Ama hiç kimseden cevap gelmedi. Birden çöplerin içine gizlenen gökçe taş dile geldi de:

- Ben biliyorum, dedi.

- Kim kırdı?

- "Ben...", deyip gökçe taş titreyerek cevap verdi.

- "Bu çiçekçeğizin suçu ne?", diyerek ben gökçe taştan sordum.

- Çiçekte suç ne gezer?! Benim suçum; taş olmam, diyerek gökçe taş ağlamaklı bir şekilde konuştu. - Alça adlı çocuk beni sapana koyup uçup giden çayır kuşuna fırlatıverdi.

- Peki, ondan sonra çayır kuşuna değdin mi?

- Evet, çayır kuşuna değdim; sonra yere düştüğümde de bu güzel çiçeği kırdım. Ancak benim suçum yok. Bütün suç Alça’nın...

Sus, ağlama gökçe taş! Suç Alça adlı çocukta. Biz onu bulup şiddetli bir ceza veririz. Kuşlara, çiçeklere dokunmamak gerektiğini yalnız Alça değil; sapan atmakta olan diğer yaramaz çocuklar da bilsinler!

GAYRETLİ GÜNEŞ

Herkesten önce uyanıp,

Güneş işe başladı.

Sıyırıp gecenin yorganını,

Bir tarafa fırlattı.

Garañkı giice garaa

Boyaapdı tövereği

Meydaanı,

daağı,

gööği,

Uzıın boylı dereği.

Yuvdı Güneş baarıını

Säheriñ çıığı bilen.

Giice üşään gülleri

Yılatdı çooğı bilen.

Güneş mundan başğa daa

Saanaardan köp iiş etdi.

Aahır yaadaap daağlara

Dııncın almaağa gitdi.

G. Sähetdurdıyev

DOOSTLUK

(Erteki)

Goyun yuvaş, zähmetsöyer hayvaan bolansoñ, onı ähli hayvaanlar govı görüpdir. Hemmeler onuñ bilen doostlaşmak islääpdir. Ilaayta daa, muğthoor mööceğiñ oña haas yakıın durası gelipdir. Sebääbi ol doostluğa dääl de, yaağlı lukmaa ımtılıpdır. Şuu maksat bilenem, ol günleriñ biirinde goyun sürüsiniñ yaanına barıp:

- Ey, hormatlı, akıllı goyunlar, men size kömek bermääğe doostlaşmaağa geldim. Meniñ bilen doost bolsañız, islään yeriñizde arkayın otlaap bilersiñiz, diyipdir. Goyun:

- Mööcek aağa, elbetde, sen güyçli, öözüñ yaalı gayduvsız biiri arkaamızda dursa biz şaat. Yööne sen bize hoossaar çıkan bolup, ööz aladaañı edyään bolaayma?! Biz ot iysek, sen et iyyääñ diyip, şahları burum burum goç oña şübhelenipdir.

- Sizi hemme zaada düşünyään akıllı-başlı hasaap edyäärdim. Meniñ boorcum eciize kömek bermek. Saanıñız köp bolsa daa, baarııñız bir tilkää, yaa daa aaç şağala güycüñiziñ yetmeceğini öözüñizem bilyäänsiñiz. Gaalanam nääme ööz iişiñiz diyip, mööcek ulumsılık bilen gürlääpdir.

Karanlık gece siyaha

Boyamıştı etrafı

Meydanı,

dağı,

göğü,

Uzun boylu kavağı.

Yıkadı güneş hepsini

Seher yağmuruyla.

Gece üşüyen çiçekleri

Isıttı sıcaklığıyla.

Güneş bundan başka da

Sayılamayacak kadar çok iş yaptı.

Sonunda yorulup dağlara

Dinlenmeye gitti.

DOSTLUK

(Masal)

Koyun; yavaş ve zahmetsever bir hayvan olduğu için bütün hayvanlar ondan hoşlanmışlar. Herkes onunla dost olmak istemiş. Özellikle de asalak kurdun ona pek yakın durası gelmiş. Çünkü o, dostluğu değil de yağlı lokmayı hedefliyormuş. Bu amaçla da o, günlerden bir gün koyun sürüsünün yanına gidip:

- Ey saygıdeğer, akıllı koyunlar! Ben size yardım etmeye, sizinle dost olmaya geldim. Benimle dost olursanız, istediğiniz yerde rahatça otlayabilirsiniz, demiş. Koyun:

- Kurt bey, elbette sen güçlüsün. Senin gibi gözü pek birisi gerimizde durursa biz memnun oluruz. Ancak sen bize yakınlık göstermeye çalışıp kendini sıkıntıya sokma?! “Biz ot yiyoruz, sen et” deyip boynuzları kıvrım kıvrım olan koç ondan şüphelenmiş.

- Sizi her şeyi anlayan aklı başında kimseler zannediyordum. Benim vazifem âcize yardım etmek. Sayınız çok olsa da hepiniz bir tilkiye ya da aç çakala gücünüzün yetmeyeceğini iyi bilirsiniz. Gerisi sizin bileceğiniz bir iş, deyip kurt kibirli bir şekilde konuşmuş.

- Mööceğiñ bize hoossaar bolcağı çını bolsa, geliñ doostlaşalıñ diyip, bir hoor ağsak goyun dillenipdir. Beylekiler hem onuñ tekliibini goldaapdır.

Günleriñ biirinde mööcek ööz öözüne “Akmak, eliñde şunça goyun baarkaa, aaç gezip yöörsüñ” diyip, giice duydurmaan, olarıñ biiriini lak-luk atıpdır.

Şeylelikde, goyunlarıñ saanı bir birden aazalıp başlaapdır.

Munuñ mööcekden yetyäändiğini aañan şol goç yuvaşlık bilen yoldaşlarına:

- Bir alaaç etmesek, buu mööcek iyip, biziñ tohumımızı tüketcek, diyipdir.

- Sen hemmäämizden güyçli, akıllı. Öözüñ bir zaat etmeseñ, biziñ-ää başarcak iişimiz yook diyip, goyunlar naalaapdırlar.

- Onda, siz ertiir hiiç zaat bolmadık yaalı öörää çıkıñ. Men şonda mööceğe garşı bir alaaç etcek boların diyipdir de, öözi yuvaşlık bilen depeden depää duulanıp niiräädir bir yerlere gürüm cürüm bolupdır.

Ertesi mööcek öörää çıkan goyunları saanaap: “Ağşam buu samsıklarıñ haysı biiriini lukma edinmeli?” diyip, sıınlaap duurkaa, göz astına alıp yören goçunıñ yookluğını duyyaar. Muña şübhelenen mööcek ähli goyunları toplaap:

- Derrev goçuñ niirää gidendiğini aydıñ. Yoğsam, baarııñızı lak-luk atarın diyip, haybat atıpdır. Şol pursat hem goç:

- "İne men!" diyip, gapdaldan gıığırıpdır. Mööcek: “İnd-ää iymääğe bahana tapıld-oov. Düzğün bozanıñ üçiin seniñ cezaañı bercek" diyip, mööcek goça topulıpdır. Emmaa mööcek goçu iyip bilmäändir. Onı şol vağtıñ öözünde iki saanı çopan iti gabırdadıp basıpdır. İne, şondan bääri goyunlar öözüne iti hoossaar tutunıp, doost bolupdırlar.

T. Kadır

NÄÄBELLİ GAHRIMAANA

Ukrain çölünde, yaapıñ üstünde

Aak şelpeli derek ığşıldaap otıır.

Gaan öyülen gara toprak astında

Türkmen esğeriniñ mazaarı yatıır.

Göök çüyşe dek durı aasuuda asmaan,

Derek de baş eğyäär gubuura saarı,

Enaayı şelpeler ovaazın kesmään,

Hüvdüleyäär yalñıız yatan mazaarı.

- Kurdun bize yakınlık göstereceği doğruysa gelin dost olalım, diyerek bir zayıf topal koyun dile gelmiş. Diğerleri de onun teklifini uygun görmüşler.

Bir gün kurt kendi kendine “Ahmak, elinde bu kadar koyun varken aç gezip duruyorsun” diyerek gece sezdirmeden onların birini hapır hupur yutmuş.

Böylece koyunların sayısı birer birer azalmaya başlamış.

Buna kurdun sebep olduğunu anlayan o koç arkadaşlarına yavaşça:

- Bir çare bulmazsak, bu kurt yiyip bizim kökümüzü kurutacak, demiş.

- Sen, hepimizden güçlü ve akıllısın. Kendin bir şeyler yapmazsan, bizim yapabileceğimiz bir iş yok, diyerek koyunlar sızlanmışlar.

- O zaman siz, sabahleyin hiçbir şey olmamış gibi otlağa gidin. Ben orada kurda karşı bir çare bulmaya çalışırım, demiş ve kendisi yavaşça tepeden tepeye dolanıp bir yerlere gizlenmiş.

Ertesi gün kurt otlağa giden koyunları sayıp: “Akşam bu ahmakların hangisini atıştırmalı?” diye bakınıp dururken, gözetim altında tuttuğu koçun olmadığını fark etmiş. Bundan şüphelenen kurt, bütün koyunları toplayıp:

- Derhâl koçun nereye gittiğini söyleyin. Yoksa, hepinizi hapır hupur yutarım, diyerek tehdit savurmuş. O esnada koç:

- İşte ben buradayım, diyerek yan taraftan bağırmış. Kurt: “Şimdi yemek için bahane bulundu. Düzeni bozduğun için senin cezanı vereceğim", diyerek koça saldırmış. Ama koçu yiyememiş. Tam o sırada iki tane çoban köpeği havlayarak onu yakalamış. İşte, o günden beri koyunlar kendine köpeği yakın hissedip dost olmuşlar.

ADSIZ KAHRAMANA

Ukrayna çölünde, arkın üstünde

Ak yapraklı kavak hışırdayıp duruyor.

Kan sinen kara toprak altında

Türkmen askerinin mezarı yatıyor.

Mavi cam gibi duru sakin gök yüzü,

Kavak da baş eğiyor kabre doğru,

Güzel yapraklar sesini kesmeden,

Ninniliyor yalnız yatan mezarı.

Türkmen enesiniñ caan ciğerbendi

Ukraina üçiin gaanın döküpdir.

Tebiiğatam sıılaap baatır perzendi,

Üstünde solmacak güller ekipdir.

Goñur gulakcınıñ yıldızı indi

Mazaarıñ başında saçıp duur yalkım...

Armaanlı ölse de gerçek perzendi,

Aadını aydıma övürdi halkım.

Aydım bolsa ömürbaakı ölmeyäär,

Aydım aadamlarıñ gövün sırdaşı.

Ol esğeriñ aadın aadam bilmeyäär,

Emmaa ol aadamlañ baakı gardaşı.

Ukrain çölünde yaapıñ üstünde

Aak şelpeli derek ığşıldaap otıır.

Gaana yuvlan gara toprak astında

Türkmen esğeriniñ mazaarı yatıır.

Ata Atacanov

ALTIN BUĞDAYLAR

(Erteki)

Gadıım zamaanlarda buğday yabaanı gööğeren eken. Aadamlar bolsa süyt, gatık, et ve göök öönüm iyip oñupdırlar. Şol dövürde bir paatışaa yaaşaapdır. Ol yığı yığıdan meydaana aav aavlamaağa çıkar eken. Bir gezek paatışaa nökerlerini yığnaap, sähraa aava çıkıpdır. Ol buğdaylı meydaana aylanıp yöörkää, öñünden ovadan bir kääkilik çıkıpdır. Paatışaa ok yaayını eline alıp, kääkiliği atmakçı bolanda, güyçli şemaal turupdır. Şonda buğdaylar ığşıldaap, kääkiliği uçurıp goyberipdir. Muña caanı yanan paatışaa:

- Şuu buğdayları zaat goymaan oruñ diyip, nökerlerine buyruk beripdir.

Nökerleri yabaanı buğdayı paatışaanıñ aydışı yaalı edip orupdırlar. Buğday ençeme günlääp yerde yatansoñ, altın yaalı övsüpdir. Nökerler buu habarı paatışaa yetiripdirler. Der gazap bolan paatışaa onı değirmende üvemeği buyrupdır. Buğdayı değirmende üvääpdirler. Buğday dääneleri aak gaar yaalı reñke övrülipdir. Onuñ apaaklığı aadamlarıñ gözüne haas daa yakımlı bolupdır.

Türkmen anasının canının özü

Ukrayna için kanını dökmüştür.

Tabiat da hürmet edip yiğit yavruya,

Üstüne solmayacak güller dikmiştir.

Kahverengi kalpağın yıldızı şimdi

Mezarın başında saçıp durur ışık...

Emelli ölse de yiğit yavrusu,

Adını türküye çevirdi halkım.

Türkü ise ebediyen ölmüyor,

Türkü insanların gönül sırdaşı.

O askerin adını insan bilmiyor;

Ama o, insanların ebediyen kardeşi.

Ukrayna çölünde arkın üstünde

Ak yapraklı kavak hışırdayıp duruyor.

Kanla yıkanan kara toprak altında

Türkmen askerinin mezarı yatıyor.

ALTIN BUĞDAYLAR

(Masal)

Bir zamanlar buğday, yabanî olarak yetişirmiş. İnsanlar ise süt, yoğurt, et ve sebze yiyerek hayatlarını sürdürüyorlarmış. O devirde bir padişah yaşarmış. O, sık sık kıra av avlamaya çıkarmış. Bir defasında padişah hizmetçilerini toplayıp sahraya ava çıkmış. Buğdaylı kıra dolanıp giderken önüne güzel bir keklik çıkmış. Padişah silâhını eline alıp kekliği vurmak istediğinde güçlü bir rüzgâr çıkmış. O sırada buğdaylar hışırdayıp kekliği uçurmuşlar. Buna canı sıkılan padişah:

- Şu buğdayları hiçbir şey bırakmadan biçin, diye hizmetçilerine emretmiş.

Hizmetçileri yabanî buğdayı padişahın söylediği gibi biçmişler. Buğday, birkaç gün yerde yattıktan sonra altın gibi parlamış. Hizmetçiler, bu haberi padişaha ulaştırmışlar. İyice sinirlenen padişah onu değirmende öğütmelerini emretmiş. Buğdayı değirmende öğütmüşler. Buğday taneleri, kar gibi beyaz renge bürünmüş. Onun beyazlığı insanların gözüne çok hoş görünmüş.

Buu habarı paatışaa aydanlarında:

- Üstüne suv guyuñ. Goy, ol suvda duuz yaalı erääp gitsin, diyipdir. Muña seredip duran aadamlar onı suvda eretcek bolup, biraaz vağtlaap gaarıpdırlar. Uun eremään hamııra övrülipdir. Paatışaa yene de höküm edipdir: Hanı göreliñ, onı tamdıra hem salıp saklaap görüñ. Näähili bolarkaa? Hamıır gızğın tamdırda esli vağtlaap durandan soñ, ondan tağamlı bir zaadıñ ıısı çıkıp uğraapdır. Çöreğiñ ıısını alıp uğraan aaç aadamlar durup bilmään, tamdıra çozupdırlar. Olar çörekden daadıp görüp:

- Paatışaahım, nääme de bolsa buu iñ tağamlı zaat. Sizem bir daadıp görüñ, soñra bilersiñiz, diyipdirler.

Paatışaa halkıñ aydanını edip, ondan daadıp görüpdir. Soñra ol durup bilmään:

- "Aadamlar, men yalñışıpdırın. Buu dünyääde iñ tağamlı zaat eken. Onı ekip köpeltmek gerek!", diyipdir. Şondan soñ buğday arzılı bir aazığa övrülipdir. Onı aadamlar yıldan yıla, asırdan asıra alıp gelyäärler. Ondan güyç kuvvaat alyaarlar.

Bu haberi padişaha söylediklerinde:

- Üstüne su dökün. Bırakın o suda tuz gibi eriyip gitsin, demiş. Olanları izleyen insanlar, onu suda eritmeye çalışıp bir müddet karıştırmışlar. Un erimeyip hamura dönmüş. Padişah, yine emir vermiş: Haydi bakalım, onu bir de tandıra koyup da gözlemleyin. Nasıl olur ki? Hamur, sıcak tandırda epeyce durduktan sonra ondan lezzetli bir şeyin kokusu çıkmaya başlamış. Ekmeğin kokusunu almaya başlayan aç insanlar, dayanamayıp tandıra saldırmışlar. Onlar ekmekten tadıp bakarak:

- Padişahım, ne olursa olsun bu en lezzetli şey. Siz de bir tadıp bakın; sonra anlarsınız, demişler.

Padişah halkın dediğini tutup ondan tadıp bakmış. Sonra o, duramayıp:

"Ey insanlar, ben yanılmışım. Bu, dünyada en lezzetli şey imiş. Onu ekip çoğaltmak gerekir!”, demiş. O günden sonra buğday kıymetli bir yiyeceğe çevrilmiş. Onu insanlar yıldan yıla, asırdan asra alıp gelmekteler. Ondan güç almaktalar.