TÜRKMENCE

Dr. Mehmet KARA

Ankara, 2000

Bilimsel çalışmalarım esnasında hayatın diğer alanlarına karşı gösterdiğim direnişçi tavra ve zaman noktasındaki kıskançlıklarıma sabırla göğüs geren değerli eşim ve oğullarım için ...

İletişimin çok ileri düzeyde olduğu bir çağda yaşıyoruz. Kısa zamanda fazla bilgi ve haberle yüzyüze gelmek, iç huzura erecek sakinliği bulamamak içine düştüğümüz bir handikap olsa bile son yıllarda iletişim; internetle yeni bir boyut kazanmış ve dünyanın en ötesindeki insana hızlı bir şekilde ulaşmak, onunla tartışmak, bilgi alış verişinde bulunmak mümkün hâle gelmiştir.

İletişim; çoğunlukla dünyadaki çirkinlikleri algılamak durumunda kaldığımız zaman bizi sarsmakta, huzursuz etmekte ve içimizde bir burkuntunun doğmasına neden olmaktadır. Bu durum; bizim dünya kültürlerinin güzel yanlarını paylaşıp duyarlılıklarımızı bunlara çevirmemizi ve böylece sağlam, canlı, huzur verici bir kültür zeminine kendimizi odaklamamazı gerektirmektedir.

İletişimde dil, çok önemli bir işleve sahiptir. Görsel ve işitsel malzemeler de kullanılmakla birlikte iletişimin asıl aktarıcısı dildir. Biz; ana dilimiz sayesinde kendi soyumuzdan olanları, yabancı dilleri öğrenerek de başka milletlerin bireyleri olan diğer insanları anlayabilir, onlarla kültür alış verişinde bulunabiliriz. Kültürel yakınlaşma ve bilgi aktarımı ancak bu yolla gerçekleşebilir.

Her şey, insanın kendisini ve kendi milletini anlaması ile başlar. Kendini bilmeyen insanların başkalarına verebileceği bir şey yoktur.

Biz, Türkiye Türkleri olarak önce üstünde yaşadığımız toprakların kıymetini ve bu topraklarda yaşarken ortaya koyduğumuz kültür değerlerini çok iyi bilmeli ve onları yaşatarak gelecek nesillere aktarmalıyız. Yine biz, sadece bununla kalmayıp atalarımızın yaşadığı Orta Asya ve Balkan topraklarındaki kardeşlerimizle ve onların kültür değerleriyle de yakından ilgilenmeliyiz.

Elinizdeki kitap, bu yaklaşımdan doğmuş bir eserdir. Söz konusu eserle Oğuz soyundan gelen Türkmenlerin dili ve kültürüyle ilgili bilgi sahibi olacaksınız.

Bu özgün eserin sahasında bir boşluğu dolduracağına inanıyor, başta yazarı olmak üzere emeği geçen herkese teşekkürlerimi sunuyorum.

M. İstemihan Talay

Kültür Bakanı

İÇİNDEKİLER

KISALTMALAR

SÖZBAŞI

GİRİŞ

TÜRKMENİSTAN

TÜRKMENLER

TÜRKMENCE

TÜRKMEN EDEBİYATI

İkinci Dünya Savaşına Kadar Türkmen Edebiyatı

İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkmen Edebiyatı

İkinci Dünya Savaşından Sonra Türkmen Edebiyatı

SES BİLGİSİ

ÜNLÜLER

Ünlülere Ait Bazı Önemli Özellikler

Aslî Uzun Ünlüler

Dolaylı Uzun Ünlüler

Kalınlık-İncelik Uyumu

Düzlük-Yuvarlaklık Uyumu

Ünlü Düşmesi

ÜNSÜZLER

Ünsüzlere Ait Bazı Önemli Özellikler

İlerleyici Benzeşme

Gerileyici Benzeşme

ŞEKİL BİLGİSİ

BASİT KELİME

TÜREMİŞ KELİME

YAPIM EKLERİ

İsimden İsim

İsimden Fiil Yapma Ekleri

Fiilden İsim Yapma Ekleri

Fiilden Fiil Yapma Ekleri

BİRLEŞİK KELİME

İSİM

Çokluk

İyelik

İyelik Ekleri

Hâl

Yalın Hâl

İlgi Hâli

Yükleme Hâli

Yaklaşma Hâli

Bulunma Hâli

Uzaklaşma Hâli

Eşitlik Hâli

Soru

İsim Çekimi

Şimdiki Zaman

Bilinen Geçmiş Zaman

Öğrenilen Geçmiş Zaman

ZAMİRLER

Şahıs Zamirleri

İşaret Zamirleri

Dönüşlülük Zamirleri

SIFATLAR

Niteleme Sıfatları

Sıfatların Pekiştirilmesi

Sıfatların Dereceleri

İşaret Sıfatları

Sayı Sıfatları

Asıl Sayı Sıfatları

Sıra Sayı Sıfatları

Üleştirme Sayı Sıfatları

Kesir Sayı Sıfatları

Belirsizlik Sıfatları

Soru Sıfatları

ZARFLAR

Yer Zarfları

Zaman Zarfları

Hâl Zarfları

Miktar Zarfları

Soru Zarfları

EDATLAR

Seslenme Edatları

Gösterme Edatları

Cevap Edatları

Bağlama Edatları

Son Çekim Edatları

FİİL ÇEKİMİ

Bilinen Geçmiş Zaman

Öğrenilen Geçmiş Zaman

Şimdiki Zaman

Geniş Zaman

Gelecek Zaman

Şart

Gereklilik

Emir

Yeterlilik/İktidar Şekli

Hikâye

Rivayet

SIFAT-FİİLLER

ZARF-FİİLLER

CÜMLE BİLGİSİ

KELİME GRUPLARI

İsim Tamlaması

Sıfat Tamlaması

Sıfat-Fiil Grubu

Zarf-Fiil Grubu

Tekrar Grubu

Edat Grubu

Bağlama Grubu

Unvan Grubu

Ünlem Grubu

Sayı Grubu

Birleşik İsim

Birleşik Fiil

Kısaltma Grupları

İsnat Grubu

İlgi Grubu

Yükleme Grubu

Yaklaşma Grubu

Bulunma Grubu

Uzaklaşma Grubu

CÜMLE

CÜMLENİN ÖGELERİ

Yüklem

Özne

Nesne

Yer Tamlayıcısı

Zarf

Cümle Dışı Unsurlar

CÜMLE TÜRLERİ

YAPILARINA GÖRE CÜMLELER

Basit Cümle

Birleşik Cümle

İç içe Birleşik Cümle

Şartlı Birleşik Cümle

Sıralı Cümle

Bağlı Cümle

YÜKLEMİN TÜRÜNE GÖRE CÜMLELER

İsim Cümlesi

Fiil Cümlesi

YÜKLEMİN YERİNE GÖRE CÜMLELER

Kurallı Cümle

Devrik Cümle

ANLAMINA GÖRE CÜMLELER

Olumlu Cümle

Olumsuz Cümle

Soru Cümlesi

UZUN ÜNLÜLERİ TESPİT EDİLEREK TÜRKİYE TÜRKÇESİNE AKTARILMIŞ KİRİL HARFLİ METİNLER

Metinlerin Kiril Harfli Şekilleri

Kiril Harfli Metinlerin Uzun Ünlüleri Gösterilerek Lâtin Harflerine ve Türkiye Türkçesine Aktarılmış Şekilleri

UZUN ÜNLÜLERİ TESPİT EDİLEREK TÜRKİYE TÜRKÇESİNE AKTARILMIŞ LÂTİN HARFLİ METİNLER

Metinlerin Türkmen Lâtiniyle Yazılmış Şekilleri

Türkmen Lâtiniyle Yazılmış Metinlerin Uzun Ünlüleri Gösterilerek Türkiye Türkçesine Aktarılmış Şekilleri

ÇÖZÜMLENMEMİŞ KİRİL HARFLİ METİNLER

ÇÖZÜMLENMEMİŞ LÂTİN HARFLİ METİNLER

SÖZLÜK

KAYNAKÇA